داستان سنگ های تخت جمشید

تخت جمشید یا پارسه نام یکی از شهرهای باستانی ایران است که حدود ۳۰۰۰ سال قبل ساخته شده، و طی سالیان، پیوسته پایتخت باشکوه و تشریفاتی پادشاهی ایران در زمان امپراتوری هخامنشیان بوده‌است

و در دوران زمامداری داریوش بزرگ، خشایارشاه  و اردشیر اول بنا شده‌است. از آنجا که کوچ کردن و ییلاق قشلاق در گذشته نیز مرسوم بوده مهاجرت به سمت جنوب و جلگه های حاصلخیز یکی از علل انتخاب این منطقه است.

باور تاریخ‌دانان بر این است که اسکندر مقدونی سردار یونانی در ۳۳۰ پیش از میلاد، به ایران  حمله کرد و تخت جمشید را به آتش کشید و احتمالاً بخش عظیمی از کتاب‌ها، فرهنگ و هنر هخامنشی را با این کار نابود کرد.

تخت جمشید شاید بزرگترین نماد آزادی فردی و بزرگ داشت قانون نظم و عظمت شکوه ایران در آن زمان است.

کار ساختن بناهای تخت جمشید در زمان داریوش اول (522 تا 486 ق. م ) آغاز و تا زمان اردشیر سوم ( 359 تا 338 ق. م ) در مساحتی به وسعت 13 هکتار ساخته و ادامه یافت. مصالح به کار رفته در بنای تخت جمشید عبارت بوده از : سنگ، خشت و گل، آجر، گچ، چوب، آهن، فلزات گرانبها ( طلا – نقره – مس ) عاج، لاجورد، عقیق و…

دیوارهای تخت جمشید در برخی جاها به ضخامت 5/5 متر بوده و قطعه سنگهای به کار رفته به وزن بیش از 45 تن می رسیده که تمامی این سنگ ها از معادن اطراف توسط سنگ تراشان و متخصصان ماهر به صورت یکپارچه جدا شده و توسط ارابه های چرخ دار به سمت پارسه هدایت شده، که با توجه به امکانات آن دوره امری نا ممکن را ممکن ساخته اند.

طرف شرقی این مجموعه کاخ‌ها بر روی کوه مهر و  سه طرف دیگر در درون جلگه مرودشت پیش رفته ‌است، تخت جمشید بر روی صفّه یا سکوی سنگی که ارتفاع آن بین ۸ تا ۱۸ متر بالاتر از سطح جلگه مرودشت است، واقع شده‌ و تخت جمشید در ابعاد ۴۵۵ متر (جبهه غربی)، ۳۰۰ متر (جبهه شمالی)، ۴۳۰ متر (جبهه شرقی)، ۳۹۰ متر (جبهه جنوبی) بنا شده است. همچنین طول تخت جمشید برابر با طول آکروپولیس ، اما عرض آن چهار تا پنج برابر آکروپولیس در آتن است.

سنگ ها در تخت جمشید برای ستون ها، درگاه ها و پلکان ها مورد استفاده قرار گرفته است و بیشتر قسمت های بر جای مانده در تخت جمشید از جنس سنگ است.

سنگ های این بنا از دو نوع است: سنگ های آهکی خاکستری که از کوه و تپه های اطراف به اینجا آورده شده و سنگ آهک های حاوی قیر – خاکستری تیره، تقریبا سیاه – که از معادن مجدآباد در ۴۰ کیلومتری غرب تخت جمشید آورده شده است.

این تخته سنگ ها به شیوه ای دشوار و زمان بر اما مؤثر استخراج می شدند.

نخست، گودال های عمیق را در سطح صخره می کندند و سپس در آنها تکه هایی از چوب خشک می گذاردند و روی آنها آب می ریختند. آب چوبها را منبسط می کرد و در نتیجهٔ تورم آنها و فشارشان بر سنگ، صخره از بستر خود جدا می شد. با استفاده از چکش هایی با اسکنه های نوک تیز کار جداسازی تکمیل می شد. سنگ های جداشده سپس به دامنه غلطانده می شد و با استفاده از ارابه های چوبی به محل احداث بنا منتقل می شد. در آنجا سنگ ها با ظرافت تراش می خورد و سرانجام با سوهان های مخصوص سطح آنها جلا داده می شد. تخته هایی با ابعاد و اشکال غیرمتعارف مانند قطعات پازل در کنار یکدیگر چیده می شد. به جای استانداردسازی اندازه ی تخته ها، معماران بناهای تخت جمشید ترجیح می دادند از تخته های یک پارچه و همگن با اندازه های متفاوت استفاده کنند. با این همه، محل اتصال بین این تخته سنگ ها چنان با دقت تعبیه شده بود که وقتی نمای بنا کامل می شد محل اتصالات قابل مشاهده نبود.

تخت جمشید، پارسه، سنگ آهک، هخامنشیان، داریوش، اردشیر اول، خشایارشاه، معماری ایرانی