بلندمرتبه سازی در ایران و نمای سنگی، آمیزه ای از سنت و مدرنیته

تاریخچه ساختمانهای بلند در جهان

اگرچه تا قبل از قرن 19، بناهای مرتفع منحصر بودند به عبادتگاه­ها، اهرام، قلعه­ها، آمفی تئاترها، مسجدها و کلیساها که مظهر قدرت و ایمان به شمار می رفتند.

 آغاز قرن 19، رفته رفته اسکلت فلزی جای سازه بنایی سنگین را در ساخت بناهای چند طبقه گرفت. همزمان با انقلاب صنعتی که شهرنشینی و رشد شتابان جمعیت را به همراه آورد، انبوه سازی مسکن رواج یافت. و شیکاگو زادگاه بلندمرتبه های جهان شد.

هم اکنون در شهرهای بزرگ دنیا، رقابتی برای ساخت بلندترین برج ها و آسمان‌خراش‌ها وجود دارد. این برج‌ها علاوه‌بر کاربردهای تجاری، در زمینه‌ی گردشگری و جذب توریست نیز تأثیر چشمگیری دارند.  سال‌ها پیش، آمریکای شمالی، ۷۵ درصد از بلندترین سازه‌های دنیا را در اختیار داشت ولی امروزه، آسیا و خاورمیانه است که میزبان بیشترین ساختمان های بلند دنیا است

برج خلیفه‌ی دبی، با ارتفاع ۸۲۸ متر، بلندترین برج دنیا است. این بنا با فولاد و بتن ساخته شده و طراحی آن، کار معماران مشهوری است که برج‌های دیگری مثل برج ویلیس شیکاگو و برج تجارت جهانی یک در نیویورک را در کارنامه‌ی خود دارند.

بلندمرتبه های ایرانی

شمس العماره، اولین بلندمرتبه ایران است و ارتفاع این بنا که تنها ۳۰ متر است در زمان سلطنت سلطان صاحبقران، که مسحور فرهنگ و تمدن غرب بود، در تهران بی‌سابقه بوده است.

 تاریخچه بلندمرتبه سازی نوین در تهران به اوایل دهه ۳۰ برمیگردد. جالب است بدانید که اولین بلندمرتبه ۱۰ طبقه ایران در خیابان جمهوری ساخته شده است و هنوز هم استفاده می شود. تا پیش از سال ۱۳۲۸ ، بلند ترین ساختمانهای ایران  و تهران را می توان ساختمان باشگاه افسران دانست که مشتمل بر ۴ طبقه بود. 

و اما «پلاسکو»، بلندمرتبه بعدی با ۱۶ طبقه بود که در سال ۴۱ ساخته شد و ساختمان های بلند بعد از آن کم کم در دهه های ۴۰ و ۵۰ در شمال و شمال غرب تهران ظاهر شدند.

در حال حاضر در تهران حدود ۲۰۰۰ برج احداث شده است. برج آزادی با ۴۵ متر ارتفاع از اولین برج های معروف و نماد تهران و برج میلاد با ۳۶۰ متر ارتفاع، ششمین برج بلند مخابراتی جهان است.

لینک به برج میلاد

نظریه موافقان و مخالفان ساخت بناهای بلند

مزایای ساختمانهای بلند از دیدگاه موافقان آنها امکان استفاده بیشتر از زمین خصوصاً در مراکز شهر ها و مناطق پر تراکم، راه حلی به منظور کاهش تراکم در شهرها، متمرکز نمودن مراکز اداری و تجاری و فضا های مسکونی در نقاط مناسب، کسب نور بهتر و بیشتر،  راه حل مناسب جهت اسکان مردم در شهرهای بزرگ و ایجاد نقاط تاکید در شهرها است.

اما مخالفان این آسمانخراشها، برهم خوردن مقیاس های انسانی در محیط شهری، از بین رفتن مناظر طبیعی در دیدگاه ها و مناظر شهری، جدا سازی انسانها از یکدیگر و ایجاد زمینه برای وقوع جنایات،  زیر پا گذاشتن ارزشها و سنت های قدیمی در کالبد و سیمای شهرها، ایجاد تراکم بیش از حد و ازدحام جمعیت در مناطق شهری خاص را دلایل اصلی عدم نیاز به آنها می دانند.

 نماسازی در بلند مرتبه سازی

بخشهای زیادی از ایران از جمله کلان شهرتهران بر روی کمربند زلزله واقع شده است. ازاینرو هرگونه ساخت و ساز، خصوصاً در مورد ساختمان بلند مرتبه و آسمان خراش ها، نیازمند دقت و محاسبات بسیار دقیق و حتی وسواس گونه است.

با این فرض که در محاسبات سازه ای این گونه بناها ، حساسیت های اینچنینی در نظر گرفته شده باشند ،اما بنظر میرسد نکته ایی مهم کاملا مغفول مانده است .نمای خارجی تمام شیشه ای ،که بدون هیچ توجیه فنی و منطقی و صرفاً بدلیل نسخه برداری از نمونه های خارجی در این بناها مورد استفاده قرار گرفته است میتواند به سادگی عامل ایجاد مشکلات فراوان شود. بسیاری از کارشناسان معتقدند که در ایران، بدلیل تعداد بسیار زیاد روزهای آفتابی و گرم ،استفاده از نمای شیشه ای ،عملاً هیچ توجیهی ندارد.

نمای سنگی

در دهه های اخیر با توجه به پیشرفت ماشین آلات استخراج و فرآوری سنگهای ساختمانی، نمای سنگی گسترش چشمگیری در ایران داشته است. دراین میان سنگ تراورتن با توجه به تنوع زیاد در رنگ و طرح‌های زیبای طبیعی خود توانسته جایگاه ویژه‌ای در بین سایر انواع سنگها به خود اختصاص دهد.

خلل و فرجی موجود در سطح این سنگ برای نصب بسیار مناسب می باشد زیرا ملات ماسه سیمان پشت سنگ به داخل این سوراخ‌ها نفوذ نموده و مانع جدا شدن آن از نما می‌گردد. در مورد سایر سنگها با سطوح صیقلی برای جلوگیری از جدا شدن از نما و سقوط آنها را توسط ابزاری به دیوار محکم می کنند.

از مزایای نمای سنگی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عدم تغییر رنگ و جذب گرد و غبار
• مقاومت در برابر رطوبت
• تنوع در رنگ و جنس
• اجرای سریع و آسان و تمیز

نمای سنگی نه تنها در معماری ایرانی جایگاه خاصی دارد بلکه ایران در بین چهار کشور اول تولید کننده سنگ‌های تزئینی در جهان است و استفاده از این ظرفیت بالقوه در نماسازی ساختمانهای بلند میتواند در شرایط تحریم در جهت رونق بازار داخلی سنگ کشور نیز موثر واقع شود.

برج آزادی از موفق ترین ساخته های معماران ایرانی است که این بلندمرتبه با استفاده از سنگهای مرمر و توسط استادکاران سنگ ایرانی به زیباترین شکل ممکن نمادی را برای ایران و تهران به نمایش گذاشته است.

لینک به برج آزادی

جالب اینجاست که نمای سنگی برج معروف پیزا نیز که معروف ترین ساخته منحرف دنیا است، از سال ۱۱۷۳ میلادی از  ستون های بزرگی از جنس مرمر ساخته شده است. این برج معروف نشانه ای است که سالها پابرجا مانده است و حتی مشکل انحراف از حالت اولیه اش هم عاملی برای ریختن نماد سنگی و مرمرین آن نبوده است و این واقعیت چیزی بر خلاف تصور عموم است که گمان می کنند امکان فرو ریختن نمای برج های سنگی وجود دارد و این مشکل در بلندمرتبه های شیشه ای نیست.

در آخر می توان به این مطلب اشاره کرد که استفاده از سنگ در بلندمرتبه ها و ساختمانهای نمادین در شهرها شهرت بسیاری دارد و آنتونی گائودی، از پرچمداران  سبک مدرنیسم، که نبوغ بی نظیر او منجر به ایجاد زبان معماری منحصر به فرد جدیدی در تاریخ سبک های معماری گردید نیز در بسیاری از سازه های خيال انگيز و مسحور كننده اش از سنگ های زیاد و متنوعی استفاده کرده است و روح نمای ساختمانهای خیره کننده این معمار بی بدیل نیز از ترکیب سنگ با عناصر دیگر سرچشمه می گیرد.